Druga, a przez znawców literatury oceniana jako najlepsza, z powieści Henryka Sienkiewicza tworzących Trylogię.
Głównym bohaterem jest młody chorąży orszański Andrzej Kmicic, który przybywa na Laudę, aby zgodnie z testamentem Herakliusza Billewicza poślubić jego wnuczkę Aleksandrę Billewiczównę. W tym też momencie rozpoczyna się akcja powieści, barwnego romansu historycznego, którego tło tworzą burzliwe lata szwedzkiego najazdu w latach pięćdziesiątych XVII stulecia. Tak jak młodzi bohaterowie przezwyciężają przeszkody stające naprzeciw ich uczuciu, podobnie Rzeczpospolita, przygnieciona szwedzką przewagą, zbierze siły i wychodzi cało z opresji.
Pisana ku pokrzepieniu serc powieść do dziś znajduje wiernych czytelników, doczekała się też ekranizacji autorstwa Jerzego Hoffmana.